Zarówno rozmowa, jak i informacje z nią przekazywane, mają na celu uwydatnienie się samo objawienia Jezusa. H. Ritt dowodzi, że w perykopie da się wyodrębnić tradycyjne opowiadanie misyjne, teologiczne ukształtowanie tekstu przez ewangelistę oraz dodatki szkoły Janowej. Jako gatunek literacki opowiadanie należało do wspomnień ilustrujących obraz ziemskiej działalności Jezusa. Ewangelista wprowadził tu wyraźne akcenty teologiczne: Samarytanka jako misjonarka, dar wody żywej, prawdziwy kult, oczekiwania mesjańskie i roszczenia Jezusa jako Mesjasza, wyznanie wiary.

Struktura literacka i teologiczna. W układzie tekstu możemy wyróżnić wstęp (4, 1-6), dwie sceny dialogu z Samarytanką (4, 7-15. 16-26), rozmowę Jezusa z uczniami (4, 27-38) i epilog wskazujący wiarę Samarytan. Wstęp (4, 1-6) motywuje powrót Jezusa z Jerozolimy wrogością faryzeuszów. Dialog uwydatnia też znaczenie misji wśród Samarytan w Bożym planie zbawienia. Warstwa narracyjna dialogu jest prosta. Warstwa tematyczna, semantyczna jest złożona i bogata.

Motywy chrystologiczne. Temat dialogu Jezusa z Samarytanką wprowadza werset 4,10: O gdybyś znała dar Boży i wiedziała, kim jest Ten, który mówi: <> - prosiłabyś Go wówczas, a dałby ci wody żywej. Jezus pragnie doprowadzić kobietę do wiary, że jest Bogiem. Wielu egzegetów uważa, że dialog kładzie nacisk nie na argumentację chrystologiczną, lecz na wzbudzenie wiary u Samarytanki. Tekst nie mówi jednak bezpośrednio, że kobieta uwierzyła, natomiast kumuluje tytuły Jezusa: Żyd, Pan, większy od ojca Jakuba, Prorok, Mesjasz. Opis spotkania Jezusa z Samarytanką ukazuje, że Jezus pragnie dać się poznać partnerce jako Słowo dające życie: On daje wodę życia i wzbudza wiarę. Kobieta wątpi, czy może On dać wodę. Kwestionuje, czy jest większy od Jakuba. Jezus ukazuje swoją możliwość, gdy ukazuje kobiecie swoją wiedzę o niej. Kobieta odpowiada na to uznaniem Jezusa za proroka. Następnie Jezus orzeka z najwyższym autorytetem, że miejsce kultu nie będzie ani w Jerozolimie ani na górze Garizim. Kobieta orzeka, że Mesjasz-Chrystus wszystko oznajmi. Wtedy Jezus objawia się jej jako Mesjasz. Kobieta świadczy o tym wobec mieszkańców wioski, bo powiedział jej wszystko o niej. Mieszkańcy wyznają, że jest Zbawicielem świata. Warstwa narracyjna zmierza do końcowego wyznania wiary. Wyznanie wiary w Jezusa jako Zbawiciela świata stanowi zastąpienie wszystkich poprzednich obrazów Jezusa. Pierwsza scena dialogu (4, 7-15) ukazuje spragnionego Jezusa jako Objawiciela nie z tego świata, który daje życie. Spotyka się On jako zmęczony i spragniony człowiek z kobietą, ale swoje pragnienia egzystencjalne podporządkowuje misji z innego świata. W spotkaniu z kobietą Jezus łamie wszelkie konwencje ludzkie i kwestionuje opinię ludzką. Stwierdza, że może dać wody żywej, której człowiek pragnie bezwiednie. W drugiej scenie (4, 16-26) Jezus objawia się jako prawdziwy Prorok i Mesjasz. Tłem objawienia się Jezusa jako proroka jest sprawa męża Samarytanki. Objawienie się Jezusa jako Mesjasza łączy się z dyskusją na temat miejsca autentycznego kultu Ojca. Zachowanie się Jezusa wobec Samarytanki jest sterowane troską o wypełnienie woli Ojca. W działalności Jezusa jako Zbawiciela świata podstawową wartością jest posłuszeństwo, wypełnienie woli Ojca. Po dialogu są zasygnalizowani pośredni słuchacze słowa Jezusowego - mieszkańcy Samarii. J 4, 27. 31-38 stanowią komentarz Ewangelisty odnośnie misji wśród Samarytan. Uświadamia on swojemu środowisku potrzebę głoszenia Jej Samarytanom. Podsumowując można rzec, że Jezus objawia się Samarytance i nam jako dar - przedmiot zbawienia - i jednocześnie jako dawca, ten który ofiaruje zbawienie, życie wieczne. Jezus, który jest Żydem, jest punktem docelowym nadziei Izraela, a przede wszystkim punktem wyjścia i inicjatorem epoki eschatologicznej.

Mowa Jezusa o jedności działania Ojca i Syna w J 5.

Rozdział piąty rozpoczyna się od opisu uzdrowienia chromego. Otwiera on nową problematykę związaną z tematem dzieła Jezusowego, którym jest zaszczepienie wiary w zbawcze działanie Boga wyrażone w Jego śmierci na krzyżu. Uzdrowienie chromego w szabat rozpala gniew Żydów, którzy w J 6 szemrzą przeciw Jezusowi, a poczynając od 7,1 usiłują Go zgładzić. Uzdrowienie w szabat rodzi pytanie o władzę Jezusa i stanowi okazję do mowy objawieniowej na temat władzy dawania życia i sądzenia. Sytuacja znaku dokonanego w szabat podkreśla zniewolenie człowieka formalizmem religijnym. Jezus chcąc wyzwolić człowieka zostaje wplątany w spisek przeciw niemu.

Fragment następny: 5, 16-47 to mowa wyjaśniająca sens uzdrowienia chromego od urodzenia. Składa się z wprowadzenia i dwóch części: 5, 19-30 i 5, 31-47. Wprowadzenie ukazuje konsekwencje uzdrowienia człowieka przez Jezusa, które stanowią zarazem dwa motywy, dwa nieporozumienia między Jezusem i Żydami. Pierwszy motyw to konflikt Jezusa z ówczesnym judaizmem wokół interpretacji szabatu. Drugi motyw, odnoszący się do horyzontu życia Kościoła, to sprawa odrzucenia judaizmu jako systemu, który nie uznaje osoby Jezusa w Jego kondycji Chrystusa w chwale. Logion Jezusa: „Ojciec mój aż do tej chwili działa i ja działam" (5,17), ustala paralelę między nieustannym działaniem Boga i Jezusa. Jezus identyfikuje się tutaj z Bogiem.

W 5, 19-23 znajduje się deklaracja odnośnie relacji Ojca do Syna wokół słowa działać. To słowo (ergazomai) w czwartej Ewangelii występuje zawsze w ustach Jezusa. Jest tu pewna parabola: jak syn (czeladnik) uczy się od ojca (mistrza) przez obserwację jego działania i naśladowanie jego gestów, tak Jezus względem Ojca. Relacja Ojciec-Syn podana jest najpierw w formie twierdzącej, a następnie zaprzeczającej (w.22). W. 21 w formie stwierdzającej wyraża naśladowanie Ojca przez Syna. W. 22 w formie zaprzeczającej wskazuje na Ojca, który nie czyni sam, bo przekazuje działanie Synowi. Syn nie zajmuje miejsca Ojca, lecz wypełnia działanie Ojca. U czytelników jest zakładana wiara w Ojca, podobną postawę powinni oni zachowywać w stosunku do Syna. Odrzucenie wiary w Syna, to odrzucenie wiary w Ojca. Jezus mówi tutaj o życiu i śmierci w perspektywie sądu. Tylko przylgnięcie do Niego przez wiarę powoduje życie i odsunięcie sądu. W 5, 25 Jezus mówi, że życie wieczne będzie w pełni zrealizowane w zmartwychwstaniu zmarłych i sądzie ostatecznym. W 5,17 Jezus wykazuje, że Jego działanie jest działaniem Boga, gdyż dokonuje On czynów boskich, którymi jest przywracanie życia i sądzenie. Te czyny Jezus wykonuje w jedności z Ojcem. Jezus objawia się tu jako dawca życia i jako sędzia. Ten obraz spotyka się w innych pismach NT, ale Jan nadaje mu specyficzny rys: Jezus spełnia swą funkcję sędziego w czasie swej publicznej działalności z jej szczytową formą na krzyżu. Funkcję sądzenia Ojciec powierza Synowi (5,22). Sposób sądzenia człowieka i świata przez Chrystusa ma charakter ludzkiej reakcji na Jego obecność w świecie, to pewnego rodzaju samoosądzanie się człowieka sprowokowane przez spotkanie z Jezusem. Jezus w swoich słowach i czynach przynosi rzeczywistość Królestwa Bożego. Słowa i czyny Jezusa odrzucone przez ludzi, doprowadzają ich do sądu potępiającego.