Adaptacja wnętrza kościoła do odnowionej liturgii posoborowej na podstawie kościoła parafialnego w Gruszowie Wielkim
Wstęp
Adaptacja wnętrz kościołów do odnowionej liturgii, stała się w ostatnich latach istotną częścią twórczości architektów i zadaniem Kościoła. W niniejszej pracy postaram się na przykładzie kościoła parafialnego p.w. Maksymiliana Kolbego w Gruszowie Wielkim przedstawić kanony i normy, jakie obowiązują przy adaptacji wnętrz świątyń. W dalszej części pracy dokonam opisu przebiegu liturgii Mszy Świętej w kościele parafialnym w Gruszowie, odwołując się do przepisów i standardów odnowionej liturgii posoborowej.
Rys historyczny parafii i kościoła p.w. św. Maksymiliana w Gruszowie Wielkim
Najstarsza wiadomość historyczna o Gruszowe Wielkim pochodzi z roku 1405 i świadczy o wcześniejszym powstaniu miejscowości, która wówczas należała do parafii w Dąbrowie Tarnowskiej. Przez całe wieki wierni z Gruszowa uczestniczyli życiu religijnym Dąbrowy, pomagali budować nową świątynię, do Dąbrowy uczęszczali na nabożeństwa.
Tak było do roku 1974, kiedy to w ciągu zaledwie jednego dnia wybudowano prowizoryczną kaplicę. Mieszkańcy Gruszowa postawili ją sami, narażając się ówczesnym władzom komunistycznym. Na budowniczych nałożono kary grzywien, różnymi sposobami próbowali przymusić ich do rozbiórki budowli, a był to początkowo sam dach umocowany na drewnianych słupach. Prowizoryczny budynek postawiono obok wcześniej postawionej kapliczki murowanej, wystawionej jako wotum za ocalenie w czasie II wojny światowej. Gruszowianie, wspierani duchowo przez księdza prałata Władysława Jakubiaka z Dąbrowy Tarnowskiej, obronili budowaną kaplicę. Nad kultem w niej sprawowanej czuwali duszpasterze z Dąbrowy Tarnowskiej, a szczególnie ksiądz Mieczysław Wajda, ówczesny wikary dąbrowski, a po jego odejściu z parafii - ksiądz Ferdynand Prymas. Wówczas też ksiądz Jakubiak rozpoczął starania, aby Gruszów stał się samodzielną parafią1.
Ksiądz biskup Jerzy Ablewicz erygował parafię w Gruszowe Wielkim
6 grudnia 1980 roku, a pierwszym jej proboszczem mianował księdza Ferdynanda Prymasa, który pracował w Gruszowe do roku 1983. W tym czasie upiększył kaplicę i wybudował dom katechetyczny, w którym zamieszkał. Jego następcą został ksiądz Leszek Dudziak. Od pierwszych chwil swego pobytu na gruszowskiej ziemi rozpoczął starania o budowę nowej świątyni z prawdziwego zdarzenia. Tej pracy poświęcił się cały, zarażając tą ideą parafian. Poświęcenia placu pod budowę kościoła dokonał ksiądz biskup Józef Gucia 7 października 1985 roku, zaś dwa dni później rozpoczęto prace przy wznoszeniu świątyni według projektu pani inżynier Zdzisławy Kaczor z Tarnowa. Aktu poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego dokonał Ordynariusz Tarnowski ksiądz biskup Jerzy Ablewicz 18 sierpnia 1985 roku, wówczas mury kościoła wzniesione były już na wysokość około 4 metrów. Równocześnie postępowały prace przy budowie plebani i kaplicy cmentarnej. 31 maja 1987 roku ksiądz biskup Piotr Bednarczyk dokonał poświęcenia cmentarza parafialnego Gruszowie. 13 sierpnia 1987 roku był kolejnym radosnym dniem dla mieszkańców Gruszowa: w czasie parafialnego odpustu ku czci św. Maksymiliana, ksiądz biskup Władysław Bobowski dokonał poświęcenia nowych dzwonów ufundowanych przez rodaków z Chicago. Od tego dnia głos trzech dzwonów „żywych woła do modlitwy, umarłych opłakuje, słabym głosi nadzieję wytrwania".
Kościół w Gruszowie konsekrował Ordynariusz Tarnowski biskup Józef Życiński 23 czerwca 1991 roku. Kilka tygodni później do parafii przybył nowy proboszcz ksiądz Stanisław Duszkiewicz, który kontynuował prace przy wyposażaniu świątyni. Obecny proboszcz ksiądz Stanisław Żurat, objął parafię w 1999 roku2.
Adaptacja wnętrza kościoła do odnowionej liturgii posoborowej.
Kościół parafialny p.w. Maksymiliana Kolbe w Gruszowie Wielkim został wybudowany na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Jest, więc wzorowym kościołem, w którym zostały zachowane wszystkie normy odnowionej liturgii posoborowej.
Centralne miejsce w kościele zajmuje ołtarz, projektu Bolesława Spechta, w którym została umieszczona kopia krzyża z klasztoru SS. Klarysek w Starym Sączu i figury św. Kingi, św. bpa. Stanisława ze Szczepanowa oraz św. Maksymiliana, patrona parafii. Mensa jak i podstawa ołtarza została wykonana z czerwonego marmuru. Przy ołtarzu z prawej strony został umieszczony krzyż z wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego, który jest zarazem krzyżem procesyjnym. Natomiast drugiej strony znajduje się trójramienny świecznik, zgodnie z Ogólnym wprowadzeniem do Mszału Rzymskiego3.
Drugim ważnym ośrodkiem, jak pisze w książce pt. Zarys Liturgiki ksiądz Tarsycjusz Sinka jest miejsce przewodniczenia. Krzesło celebransa winno uwydatniać jego funkcję przewodniczącego zgromadzenia i kierującego modlitwą4. Przylega ono do prawej ściany prezbiterium, a obok znajdują się miejsca dla kapłanów koncelebrujących. Takie rozwiązanie jest dopuszczane, przez Św. Kongregację Obrzędów, gdy tabernakulum umieszczone jest na środku za ołtarzem5. Natomiast do drugiej ściany prezbiterium przylegają miejsca siedzące, przeznaczone dla służby liturgicznej.
Najświętszy Sakrament przechowywany jest za ołtarzem w prezbiterium, na co może zezwolić biskup diecezjalny6. O obecności Eucharystii przypomina, umieszczona nieopodal tabernakulum, specjalna lampka, która płonie podsycana olejem. Zwyczaj ten wprowadził biskup krakowski, późniejszy cysters, Wincenty Kadłubek7.
Ambona została wykonana z czerwonego marmuru i jest integralną częścią ołtarza. Mieści się miedzy miejscem przewodniczenia a ołtarzem. Czytający i mówiący są, więc dobrze widziani i słyszani przez wiernych, na co szczególną uwagę zwraca 309 paragraf Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego8.
W nawie głównej i w nawach bocznych zostały zamontowane ławki, które umożliwiają wiernym w zadowalający sposób widzieć święte czynności i czynnie w nich uczestniczyć. Ławki te umożliwiają wiernym przyjmowanie właściwych postaw w trakcje liturgii jak i swobodne przystępowanie do Komunii Świętej9.
Miejsce dla zespołu śpiewaczego i instrumentów znajduje się nad przedciąkiem po przeciwnej stronie prezbiterium, co umożliwia aktywny udział chórzystów w sprawowanych obrzędach, jak i również bardzo dobry kontakt wzrokowy organisty z celebransem10.
Chrzcielnica zgodnie z zaleceniem Obrzędu chrztu dzieci z 1969, została umieszczona w przedniej części kościoła, co umożliwia nie tylko zainteresowanym uczestniczyć w obrzędzie chrztu, ale całej społeczności parafialnej11.
Konfesjonały zostały umieszczone w tylnej części kościoła, co zapewnia dyskrecję, anonimowość, zachowanie tajemnicy, a także umożliwia penitentom przyjmowanie sakramentu pojednania podczas liturgii12.
W nawie bocznej znajduje się ołtarz projektu Bolesława Spechta. Poświęcony jest Matce Bożej Nieustającej Pomocy. Oprawiane są przy nim nabożeństwa okresowe ku czci Najświętszej Marii Panny oraz cotygodniowa nowenna.
Kościół posiada również kaplicę, Miłosierdzia Bożego. W ołtarzu został umieszczony wizerunek Pana Jezusa Miłosiernego, który jest wierną kopią
obrazu autorstwa ....... Natomiast w oknach zostały umieszczone witraże o tematyce miłosierdzia bożego, projektu prof. Józefa Furdyny13.
Kościół posiada również przedsionek, który jest oddzielony od głównej części kościoła przeszklonymi drzwiami. Umieszczono w nim dwa klęczniki oraz tablicę z bieżącymi informacjami parafialnymi. Takie rozwiązanie umożliwia wiernym modlitwę przed Najświętszym Sakramencie, poza sprawowaną liturgią a jednocześnie zabezpiecza świątynię przed grabieżą a tym samym przed profanacją14.