Rys historyczny kościoła w parafii p.w. św. Wojciecha w Porytem

W 1375 r. dworzanin książęcy Paszko z Radzanowa założył wieś Poryte. Miejscowość ta należała do Radzanowskich, potem do innych rodów; od połowy XVII wieku do 1866 roku była w posiadaniu Kisielnickich. Po powstaniu styczniowym dobra przejął rząd. Parafię w Porytem utworzono w 1386 roku. W tymże roku kościół pw. Św. Wojciecha B.M. erygował biskup płocki Ścibor.

Około 1702 roku zbudowano kolejny drewniany kościół, fundacji Wojciecha Mocarskiego chorążego wiskiego. Fundatorem następnego, także drewnianego kościółka w 1814 roku, był Ignacy Kisielnicki. Świątynia spłonęła w 1835 roku. Obecny kościół wzniesiono w 1840 roku, fundacją Franciszka Kisielnickiego - marszałka powiatu biebrzańskiego. Zbudowany w stylu klasycznym, z kamienia polnego częściowo otynkowany. Sufit wykonano z desek, na które nałożono tynk, jednonawowy, o wymiarach: długość 24 m, szerokość 14 m, wysokość do sklepienia 6 m. Obok kościoła stoi dzwonnica, zbudowana w 1839 roku. Jest ona murowana i otynkowana, dwukondygnacyjna, wysoka na 5 metrów; w której znajduje się dzwon z 1836 roku, odlany w Broku. Parafia posiada dwa cmentarze grzebalne. Pierwszy istniejący prawdopodobnie od założenia parafii, zamknięty w 1840 roku, położony jest ok. 1,5 km. poza wioską w kierunku na Dzierzbię. Drugi otwarty w 1844 roku bezpośrednio za kościołem, służącym nadal miejscowej wspólnocie.

Adaptacja kościoła do odnowionej liturgii posoborowej

Kościół parafialny p.w. Św. Wojciecha w Porytem, jak już wcześniej wspomniałem został wybudowany pod koniec pierwszej połowy XIX wieku. Został, więc przystosowany do norm i kanonów odnowionej liturgii posoborowej. Jest on kościołem typu jednonawowego, z wyraźnym wyszczególnieniem prezbiterium. Kościół został wyposażony w dwie oddzielne zakrystie, kruchtę oraz dużych rozmiarów chór.

Centralnym miejscem w kościele jest prezbiterium, w którym znajduje się zabytkowy ołtarz z początku XIX wieku. W środku ołtarza umieszczono obraz Matki Bożej Częstochowskiej, natomiast po bokach drewniane figury apostołów Piotra i Pawła. Do ołtarza przylega mensa ukierunkowana orientacyjnie, dlatego też kościół posiada drugi stół ofiarny, który został umieszczony z przodu prezbiterium. Rozwiązanie to jest zgodne z obwiązującymi obecnie przepisami, które brzmią: Ołtarz główny winien być zbudowany w oddaleniu od ściany, aby można było łatwo go obejść i odprawić Mszę Święta twarzą do wiernych¹. Na ołtarzu znajduje się krzyż z wizerunkiem Chrystusa ukrzyżowanego, oraz dwie świece, o czym mówi „Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego".

Miejsce dla celebransa, a więc miejsce przewodniczenia umieszczono z prawej strony prezbiterium, w kierunku ludu. Jest to jedyne, i najlepsze wyjście, zgodne z nowymi przepisami liturgicznymi. Obok miejsca celebransa umieszczono siedzenia dla koncelebransów. Natomiast miejsca siedzące dla służby liturgicznej znajdują się po przeciwnej stronie przewodniczenia.

Tabernakulum powinno być zwykle jedno, nieruchome, mocne i nie przezroczyste. Ma ono być zamknięte, aby wykluczało niebezpieczeństwo profanacji². Kościół w Porytem posiada tabernakulum wkomponowane w nastawę ołtarza, i jest jego integralną częścią. Jego zewnętrzna część została wykonana z drewna, natomiast wewnętrzna z metalu, dzięki czemu stanowi ono solidną ochronę przed ewentualną profanacją.

Ambona winna być: stała, odpowiednio wkomponowana we wnętrze kościoła, a zarazem powinna być tak umieszczona, by czytający i mówiący byli dobrze widziani i słyszani przez zgromadzenie³. Ambona, kościoła św. Wojciecha, spełnia stawiane wymagania przez Św. Kongregację do Spraw Liturgii, gdyż została umieszczona pomiędzy ołtarzem a miejscem przewodniczenia, przez co czytający jest doskonale widziany i słyszany przez zgromadzonych wiernych.

W przedniej części kościoła, u wylotu prezbiterium stoi chrzcielnica, Jest ona w całości wykonana z drewna. Umieszczono w niej kaganek z wodą chrzcielną. Miejsce to jest dobrze wybrane, gdyż umożliwia ono nie tylko czynne uczestnictwo w obrzędach chrztu osobom zainteresowanym, ale także całej wspólnocie zgromadzonej w świątyni.

Miejsca dla wiernych zostały umieszczone po lewej i prawej stronie kościoła, dzięki czemu tworzą przez środek świątyni przestronne przejście w kierunku prezbiterium. Rozwiązanie to umożliwia wiernym swobodnie przystępować do Komunii Świętej, oraz przyjmować właściwa pozycję dla odpowiednich części liturgii.

Miejsce zespołu śpiewaczego i instrumentów muzycznych znajduje się w tylnej części świątyni, zawieszone nad przedsionkiem. Dzięki takiemu ulokowaniu, chórzyści jak i organista mają dobry kontakt z koncelebransem a zarazem mogą czynnie uczestniczyć w sprawowanych obrzędach liturgicznych.

Usytuowanie konfesjonałów jako miejsca wyznania grzechów i pojednania się Kościołem i Bogiem wymaga uwzględnienia eklezjalnego jednej strony dyskrecji, anonimowości, zachowania tajemnicy, a z drugiej podkreślenie eklezjalnego charakteru sakramentu pojednania⁴. Dlatego też konfesjonały zostały umieszczone w tylniej części kościoła. Takie rozwiązanie umożliwia penitentom, dyskrecję i umożliwiają spowiedź w trakcie nabożeństw.

Zakończenie

Kościół parafialny p.w. św. Wojciecha w Porytem spełnia zalecane normy i przepisy Świętej Kongregacji Obrzędów. Przez ostatnie lata proboszczowie starali się zaadoptować wnętrze XIX- wiecznego kościoła do odnowionej liturgii. Dlatego też pomimo małych rozmiarów jest ona bardzo funkcjonalny i w pełni wystarcza na potrzeby kultu parafian. Adaptacja ta zapewnia swobodny przebieg sprawowanych obrzędów liturgicznych. Umożliwia też gromadzącym się wiernym przyjmowanie odpowiednich postaw w czasie nabożeństw.

1 T. Sinka, Zarys liturgiki, Paradyż 1985, s 88 - 89.

2 Por. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Pallottinum 2004, s 88-89.

3 Por. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Pallottinum 2004, s 85 -86.

4 B. Nadolski, liturgika i liturgika fundamentalna, Pallottinum, Paradyż 1989, s 154.