Śledź nas na:



Pokłon Mędrców (Mt 2,1-2.9-12): egzegeza tekstu

Pokłon nowonarodzonemu królowi

Czasownik προσκυνέω (κυνέω - całować) oznacza oddawanie po­kłonu, polegające na głębokim pokłonie, a nawet na padaniu na twarz, i na ucałowaniu stopy lub skraju szaty ado­rowanej osoby52. Czynność składania pokłonu występuje w Biblii 25 razy, natomiast pokłon - ponad 160 razy, w tym 13 razy u Mateusza (zawsze w odniesieniu do Chrystusa). Izraelici winni byli oddawać pokłon jedynie Bogu Jahwe, m.in. w czasie modli­twy i składania ofiar (Pwt 26,10), później w czasach królestwa pokłon składano królowi (np. Dawidowi: 2 Sm 1,2). Ale w całej historii Izraela widać ich ciągłe odstępowanie od swego Boga i kłanianie się ob­cym bogom, bożkom, gwiazdom (Pwt 4,19) itd. W Nowym Testamen­cie pokłon składany jest Jezusowi Chrystusowi, ale mowa tu także o pokłonie diabłu (w Apo­kalipsie). Zwrot użyty u Mateusza wyraża wschodni zwyczaj oddawania czci w odniesieniu do bóstwa, króla czy innej znakomitej osobistości. Postawa magów, którzy przybywają złożyć pokłon nowonarodzo­nemu królowi, jest prawidłową odpowiedzią wobec Emmanuela, który jako Bóg pojawia się wśród ludzi. Odpowiedź ta jest nie tylko postawą indywidualną magów, lecz wszystkich na­rodów pogańskich, które przyjmują dobrą nowinę o narodzeniu Chrystusa, o Jego wcieleniu53.

 

Gwiazda przewodnikiem magów (2,9)

Magowie wysłuchawszy informacji, co do miejsca narodzenia Mesjasza, udają się w drogę. Mateusz ponownie w tym opowiadaniu używa partykuły oto, ale tym razem wzmocnionej (και ιδου - i oto) dla podkreślenia nowej myśli. Gwiazda (wschodząca), którą wcześniej ma­gowie tylko zobaczyli, tu wyraźnie prowadzi magów, aż zatrzymuje się nad miejscem (do­mem), gdzie znajduje się to konkretne dziecko, którego szukają. Gwiazda prowadzi magów do Jezusa na podobieństwo obłoku i słupa ognia, które prowadziły Naród Wybrany do Ziemi Obiecanej54.

 

Wielka radość magów (2,10)

Radość magów określona jest przez cztery wyrazy: czasownik, rzeczownik, przymiot­nik i przysłówek. Χαίρω χαραν μεγαλην znaczy bardzo się cieszyć, doznawać wielkiej rado­ści. W Nowym Testamencie radość taka używana jest przed wszystkim jako formuła pozdro­wień (np. anioła) czy na początku listu; może być czynnością ludzi (jak w naszym tekście), ale także Jezusa, czy ogólnie - świata55. Tutaj tekst jest dodatkowo wzmocniony przez słowo σφόδρα - bardzo, wielce, mocno, niezmiernie56.

Źródłem radości (χαρά - te same spółgłoski, co w słowie χάρις - łaska) jest przede wszystkim fakt wypełnienia się oczekiwania starotestamentalnego: obecność zbawienia w osobie Jezusa57. Powtórne ukazanie się gwiazdy napełniło magów wielką radością, bo utwier­dziło ich w przekonaniu, że są na dobrej drodze do znalezienia Dzieciątka. Wiara zastała na­grodzona58. Spełniły się ich długotrwałe tęsknoty i pragnienia.

 

Pokłon i dary magów (2,11)

Wzmianka o domu świadczy, iż ewangelista ma na uwadze pewna stabilność życia świętej rodziny, choć nie wyklucza, że owym domem mogła być zwykła grota pasterska przystosowana do celów mieszkalnych59.

Gdy weszli do domu, nad którym zatrzymała się gwiazda, zobaczyli dziecko z Marią, matką jego. Magowie, oddający chwałę Chrystusowi w tym maryjnym kontekście, dostarczają nam także uzasadnienia dla kultu maryjnego60.

Imiesłów upadłszy pochodzi od πίπτω - spadać, wpadać z wyższego miejsca na niższe, przed kimś wysoko postawionym padać na twarz61. Adoracja ma wyraz przynależności i poddaństwa. Magowie otworzywszy swe bogato zdobione kufry (czy szkatuły) złożyli dary: złoto, kadzidło i mirrę62. Dary mogły oznaczać odpowiednio: cnotę, modlitwę i cierpienie63. Wielu egzegetów sądzi, że wzmianka o tych darach ma swe źródło w wielkich obietnicach proroków dotyczących czasów mesjańskich (Iz 60,1-6 i Ps 72,10-11.15), które zapowiadają tłumny napływ pogan z darami do Jerozolimy, miejsca czci prawdziwego Boga64.

 

Złoto

Χρυσός - oznacza złoto lub przedmioty ze złota, złoty klejnot czy ozdobę65. Ten cenny metal, znany w Izraelu od czasów najdawniejszych, sprowadzany był głównie z południowej Arabii i służył do wyrobu monet. Nie uważano go wcale za rzecz absolutnie konieczną do życia, wiedziano, że stanowi bogactwo przemijające. Złoto oznacza jednak to, co piękne, bogate, chwalebne, wartościowe i względnie trwałe66. W myśleniu ludzi Wschodu złoto pozostaje w związku ze słońcem. Arka Przymierza była wyłożona czystym złotem, a świątynia Salomona promieniowała jako dom Boży samym złotem. Złoto nie jest utożsamiane z tym, co Boskie - choć do takiego grzesznego wniosku doszli Izraelici, budując sobie złotego cielca na pustyni - ale może jednak symbolizować Najwyższego. U Ojców Kościoła złoto jest symbolem Boskiego królowania. Św. Grzegorz Wielki zaś kontynuując Mt 2,11 pisze: „My również składamy Nowonarodzonemu Panu złoto, uznając Go za króla wszechświata"67.

 

Kadzidło

Λίβανος (kadzidło) to białe bryłki żywicy, uzyskiwanej z pewnych gatunków drzew w Arabii68. Przy spalaniu wydziela aromatyczny zapach. Kadzidło było szeroko używane na starożytnym Bliskim Wschodzie zarówno do celów domowych jako perfumy czy pachnidło, jak i w rytuałach religijnych jako ofiara czy tez do odpędzania demonów. Używanie kadzidła w kulcie izraelskim było tak samo powszechne, jak jego zastosowanie w rytuałach kananejskich. Stosowano je jako dodatek do ofiary pokarmowej (neutralizacja odoru spalanego mięsa) i jako część porządku ofiarnego palone dwa razy dziennie na złotym ołtarzu wewnątrz sanktuarium tylko przez kapłanów. Zaprzestano używać kadzidła po zniszczeniu świątyni i zaprzestaniu składania ofiar. Używanie kadzidła w kulcie cesarza (czy bogów greckich i rzymskich) nadawało mu podejrzany charakter. Od V w. używane podczas liturgii głównie podczas Eucharystii - ma służyć oddaniu czci Chrystusowi przez okadzenie tych przedmio­tów, osób, które tegoż Chrystusa reprezentują69.

Kadzidło w kulcie starotestamentalnym było symbolem hołdu i uwielbienia Boga, utożsamiane także z modlitwą (zwłaszcza przebłagalną). Nasza modlitwa, która zanosimy do Boga (w czasie Eucharystii) wznosi się do Boga jak kadzidło. W tradycji kadzidło symbolizuje boskość Jezusa Chrystusa.

 

Mirra

Określona jest przez greckie σμύρνα (takie samo określenie jak na miasto Smyrna, położone na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej)70, a przez hebrajskie mor, czyli gorzki. Płynna mirra była kosmetykiem, a także składnikiem świętego oleju, używanego do namaszczenia kultowego (Wj 30,23-25). Mirry używano jako środka uśmierzającego ból (po zmieszaniu jej z winem) oraz do namaszczenia ciała przed złożeniem do grobu (zmieszanej z aloesem)71.

Mirra była darem królewskim, gdyż używali jej monarchowie do namaszczeń swego ciała. Niektórzy uważają dary, a zwłaszcza mirrę, za przedmioty o charakterze magicznym. Tak magowie, jak i inni tego rodzaju ludzie posługiwali się nimi przy uprawianiu magii oraz handlowali nimi. Stąd ofiarowanie ich Dziecięciu było zapewnieniem, że odstąpią od swych dotychczasowych praktyk72. Mirrę w tradycji uważa się za symbol odkupieńczego cierpienia Chrystusa.

 



Zobacz także